Giá trị của nồng độ NH₃, tiểu cầu trong dự báo giãn, vỡ tĩnh mạch thực quản ở bệnh nhân xơ gan
DOI:
https://doi.org/10.63583/gjyvsv67Từ khóa:
Giãn tĩnh mạch thực quản, ammonia máu, xơ gan,Tóm tắt
Tổng quan và Mục tiêu nghiên cứu Sự phát triển và hình thành các búi giãn tĩnh mạch thực quản cùng nguy cơ vỡ các búi giãn là một trong những biến chứng nghiêm trọng do tăng áp lực tĩnh mạch cửa ở bệnh nhân xơ gan. Nội soi thực quản – dạ dày hiện là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán mức độ giãn tĩnh mạch thực quản. Tuy nhiên, các phương pháp thăm dò không nội soi nhằm đánh giá tình trạng giãn và nguy cơ vỡ búi giãn tĩnh mạch thực quản có thể góp phần làm giảm chi phí và giảm khó chịu cho bệnh nhân khi thực hiện nội soi. Mục tiêu của nghiên cứu là đánh giá giá trị của nồng độ NH₃, số lượng tiểu cầu và chỉ số NH₃/tiểu cầu trong việc dự báo mức độ giãn và nguy cơ vỡ tĩnh mạch thực quản ở bệnh nhân xơ gan. Phương pháp nghiên cứu Nghiên cứu mô tả cắt ngang được thực hiện trên tổng số 187 bệnh nhân xơ gan tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108. Tất cả bệnh nhân được nội soi thực quản để đánh giá mức độ giãn tĩnh mạch thực quản và được đo nồng độ NH₃ trong máu, số lượng tiểu cầu. Kết quả Trong 187 bệnh nhân tham gia nghiên cứu, tỷ lệ giãn tĩnh mạch thực quản lớn là 61%, còn lại 39% không có hoặc chỉ giãn nhẹ. Nồng độ NH₃ và tiểu cầu đều có giá trị dự báo mức độ giãn lớn với diện tích dưới đường cong ROC (AUROC) lần lượt là 0,86 và 0,9. Ngưỡng dự báo tối ưu tương ứng là 66,5 µmol/L đối với NH₃ và 105,5 G/L đối với tiểu cầu. Chỉ số NH₃/tiểu cầu có mối liên quan chặt chẽ với mức độ giãn lớn, với ngưỡng 0,6 cho độ đặc hiệu 88,9%, vượt trội so với từng chỉ số riêng lẻ (NH₃: 85%, tiểu cầu: 67,5%). Đặc biệt, nồng độ NH₃ có giá trị dự báo xuất huyết do vỡ giãn tĩnh mạch thực quản với AUROC là 0,86; ngưỡng 73,6 µmol/L đạt độ nhạy 76% và độ đặc hiệu 70%. Kết luận Nồng độ NH₃, tiểu cầu và chỉ số NH₃/tiểu cầu có thể được sử dụng như các chỉ số dự báo mức độ giãn tĩnh mạch thực quản ở bệnh nhân xơ gan với độ nhạy và độ đặc hiệu cao. Trong đó, nồng độ NH₃ ≥ 73,6 µmol/L có giá trị dự báo nguy cơ vỡ búi giãn, giúp hỗ trợ sàng lọc và phân tầng nguy cơ trước khi nội soi.
Tài liệu tham khảo
1. Rye K, Scott R, Mortimore G, Lawson A, Austin A, Freeman J. Towards Noninvasive Detection of Oesophageal Varices. Int J Hepatol. 2012;2012:1–9. doi:10.1155/2012/343591
2. Merli M, Nicolini G, Angeloni S, et al. Incidence and natural history of small esophageal varices in cirrhotic patients. J Hepatol. 2003;38(3):266–272. doi:10.1016/S0168-8278(02)00420-8
3. Hoàng Trọng Thẳng. Bệnh tiêu hóa – Gan mật. 2002.
4. De Franchis R, Primignani M. Natural history of portal hypertension in patients with cirrhosis. Clin Liver Dis. 2001;5(3):645–663. doi:10.1016/S1089-3261(05)70186-0
5. Angeli P, Bernardi M, Villanueva C, et al. EASL Clinical Practice Guidelines for the management of patients with decompensated cirrhosis. J Hepatol. 2018;69(2):406–460. doi:10.1016/j.jhep.2018.03.024
6. Khondaker MFA, Ahmad N, Al-Mahtab M, Sumi SA. Correlation between blood ammonia level and esophageal varices in patients with cirrhosis of liver. Euroasian J Hepatogastroenterol. 2013;3(1):10–14.
7. Darweesh SK, Elsabaawy MA, Eltahawy MA, Ghanem HS, Abdel-Razek W. Serum ammonia as a non-invasive marker for early prediction of esophageal varices. Eur J Gastroenterol Hepatol. 2021;32(2):230–236. doi:10.1097/MEG.0000000000001715
8. El-Hefny N, Hareedy M, Abdel-Aal R. Blood ammonia level and other non-invasive parameters as indicators of portosystemic collaterals in cirrhotic patients. Assiut Univ. Master’s Thesis. Published online 2013.
9. Phạm Trung Dương, Trần Ngọc Ánh. Các thăm dò không nội soi trong dự báo giãn, vỡ tĩnh mạch thực quản ở bệnh nhân xơ gan. Tạp chí Y học Việt Nam. 2014.
10. Elzeftawy A, Mansour L, Kobtan A, Mourad H, El-Kalla F. Evaluation of the blood ammonia level as a non-invasive predictor for the presence of esophageal varices and the risk of bleeding. Turk J Gastroenterol. 2019;30(1):59–65. doi:10.5152/tjg.2018.17894
